Halk Tiyatrosu >> Kişiler Ve Kişileştirme

Kukla,Karagöz ve Ortaoyunu kişilerinin en büyük özelliği tip olmalarıdır.Bunlar durağan ve değişmez genellemelerdir;kendi istemlerini kullanma güçleri yoktur ,bu yüzden sürekli olarak kendi kendilerini yinelerler.Onlar da belli durumlar karşısında belli davranışları bekleriz.Kişilikleri silinmiş,belli bir zamana oturtulmamış,belirli bir geçmişleri ve gelecekleri yoktur.Belirli kusurlar,özellikler tek bir kişide büyütülmüştür.Dış ve fizik görünüşleri önemlidir,kişinin özünü tamamlar.Canlı oldukları yanılsamasını(illusion) yaratmazlar.Böyle tipler yoluyla kişileştirmeye mimus’ta,commedia dell’arte’de,melodramda,tuluat tiyatrosunda rastlıyoruz.

-Kişilerin dış görünüşleri,fizik özellikleri önemlidir.Kılık giyim-kuşam,kişinin geldiği yerin,toplumsal sınıfının,çıktığı yerin töresel özelliklerini taşır.Her kişinin kendine özgü müzik,türkü ve dansları vardır.

-Lehçe,şive,ağız hep olağan Türkçe’yle karşıtlık yaptığı ölçüde,hem bir güldürme yöntemi,hem de kişiyi tanıtmaya yarar.Ağızlar yalnız ses ve dilbilimine aykırılıklardan değil,sesin tını,pesliği yada tizliği,söylenişindeki çabukluk yada ağırlıkta da değişiklikler gösterirler.

-Kişilerin belli olaylar karşısındaki davranışları,tepkileri,tavırları da kişilerin özelliklerini belirtir.Yahudi’nin bir olayda hemen ürküp korkacağını yada bir alışverişte kıyasıya pazarlık edeceğini,Tiryaki’nin konuşmasının orta yerinde kendinden geçip horlamaya başlayacağını biliriz.

-Kişileri bir başkalarının onlar için düşüncelerinden tanırız.Pişekar,Kavuklu üzerine;Hacivat,Karagöz üzerine konuşur.İnsanları iyi tanıyan Pişekar yada Hacivat bize çeşitli kişiler üzerine bilgi verir.

KİŞİLER

 -Eksen kişiler; Karagöz-Kavuklu,Hacivat-Pişekar.

-Kadınlar ; Bütün zenneler.

-İstanbul ağzı ; Çelebi,Tiryaki,Beberuhi.

-Anadolu’lu kişiler ; Laz,Kastamonulu,Kayserili,Eğirli,Harputlu,Kürt.

-Zımmi (Müslüman olmayan) ; Rum,Frenk,Ermeni,Yahudi.

-Kusurlu ve ruhsal hastalar ; Kekeme,Kambur,Hımhım,Kötürüm.Deli,Esrarkeş,Sağır,Aptal.

-Kabadayılar ve sarhoşlar ; Efe,Zeybek,Matiz,Tuzsuz,Külhanbeyi.

-Eğlendirici kişiler ; Köçek,Çengi,Kantocu,Hokkabaz,Cambaz,Curcunabaz,Hayalci,Çalgıcı.

-Olağanüstü kişiler,yaratıklar ; Büyücü,Cazular,Cinler.

-Geçici,ikincil kişiler ve çocuklar.