Halk Tiyatrosu >> Karagöz

Karagöz,yalnız Türkiye’de değil,Türkiye dışında da birçok İslam ülkelerinde de olduğu gibi,Balkan ülkelerinde de etkisini göstermiştir.Böylece,Türkler dışardan aldıkları gölge oyununa,Türk yaratıcılığını,beğenisini,sanat gücünü katıp,onu geliştirerek,görüntüleri deri sanatındaki ustalıklarıyla işleyip,Osmanlı İmparatorluğunun geniş etki alanı ve çevresinde yaymışlardır.Türkiye’ye Mısır’dan geldiğini sandığımız gölge oyunu işte bu yeni kişiliğini kazanarak yeniden Mısır’a gitmiştir.

Karagöz’ün gelişimi içinde iki önemli sorun vardır.Bunlardan biri,Karagöz’ün toplumsal  ve siyasal eleştiri ve taşlama yönü, öteki ise,açık-saçıklığıdır.Karagöz’ün ortadan kalkmasında Batı Tiyatrosunun Türkiye’ye girişinin etkisi bulunduğu gibi,onun bu iki özelliğinin de payı olduğu söylenebilir.

KARAGÖZ’ÜN BÖLÜMLERİ

MUKADDİME (Öndeyiş veya giriş) : İlk önce müzikle boş perdede götermelik denilen ve çoğu kez oyunun konusu ile ilintisi olmayan bir görüntü konulur:Bir dalyan,bir saksıda limon ağacı vb. Bu bölümün önemli ögesi Hacivat’ın söylediği perde gazelidir.Perde gazellerinde karagöz oyunun bir öğrenek yeri olduğu,felsefi ve tasavvufi anlamı,kurucusu Şeyh Küşteri olduğu belirtilmektedir.Perde gazellerinde padişaha yakarışta yer alır;kimi kez de yurt yönetiminin biçimi bile belirtilir.

Kendine kafa dengi bir arkadaş arar ve bu arkadaşta istediği özellikleri sayar.Karşı yandan gelen karagöz ile dövüşürler.Dövüşte Hacivat kaçar;Karagöz yere boylu boylu boyunca uzanır,secili bir deyişle Hacivat’a veriştirir,bir tekerleme söyler.

MUHAVERE (Söyleşme) : Karagöz oyununun iki baş kişisi olan Karagöz ile Hacivat arasında geçer.Gerek ses gerekse yaratılış ve yetişme bakımından birbirine karşıt düşen özlüklerini tanımaktır.Ortaoyununda Pişekar ve Kavuklu arasındaki tekerleme ile aynı görevdedir.

FASIL : Fasıl oyunun kendisidir.Burada Hacivat ve Karagöz’den başka oyunun çeşitli kişileri, bir konu ve olaylar dizisinde gözükür ve oyuna katılırlar.

BİTİŞ : Kimi kez çok kısadır.Karagöz oyunun bittiğini haber verir,kusurlar için özür diler ve gelecek oyunu duyurur.